بعد از ۲۰ ماهگی

 تعیین محدوده سنی دقیق برای گرایش کودکان به بازی های تقلیدی و نمایشی، کاملا نسبی و در گرو شرایط محیطی و ویژگی های رشدی آن هاست. اما بنابر قواعد رشدی بچه ها از ۲۰ ماهگی به بعد برای تکرار و تمرین بازی هایی که کنش متقابل شرط اصلی آن هاست، آماده اند. حال آن که بازی های تقلیدی و نمایشی مثل خاله بازی و مامان بازی هم در همین گروه قرار می گیرند. اما اگر کودکی زود تر از این سن به بازی های تقلیدی گرایش پیدا کند در حقیقت این توانایی را دارد که زود تر از قواعد معمول محیطش را درونی کند. بنابراین نه تنها جای نگرانی برای والدین باقی نمی ماند بلکه آن ها باید این گرایش را در شمار توانایی و امتیازهای فرزندشان قرار بدهند.

شما الگوی اصلی هستید

پدر و مادر ها باید به یاد داشته باشند تقلید نقش، جزو روند رشدی کودک است و کاملا اجتناب ناپذیر. وقتی کودک رفتاری را تقلید می کند یعنی آن رفتار را باور کرده و برایش مهم و ارزشمند است. بنابراین وقتی ما به عنوان پدر و مادر در جریان این رفتارهای تقلیدی شاهد رفتار اشتباهی از کودک هستیم، حتما باید تمام حواس مان را متوجه خودمان بکنیم. مثلا اگر پسر کوچولوی ۲ ساله شما در بازی هایش سیگار کشیدن را تقلید می کند به جای نگرانی از گرایش او به رفتار بزرگ تر از سنش باید به این فکر کنید که برای او پدر نماد قدرت است پس وقتی پدر سیگار می کشد او هم باید همین رفتار را تقلید کند!

وقتی بچه ها اصرار دارند

زمانی باید نسبت به گرایش بچه ها به این قبیل بازی ها احساس خطر کرد که کودک در انجام آن ها اصرار دارد. البته ارائه یک تعریف درست از واژه اصرار کاملا ضروی است. وقتی کودک شما بدون در نظر گرفتن هیچ حد و مرز زمانی و به صورت یکنواخت به تکرار یک بازی گرایش پیدا می کند، به گونه ای که مثلا بازی کردن با رژ لب مادر و ماندن در نقش پدر برای او حتی نسبت به خوردن و خوابیدن هم در اولویت قرار می گیرد، باید نسبت به آن حساس شد. اما در حالت کلی بچه ای که کارتونش را می بیند، با اسباب بازی هایش بازی می کند و در کنار آن ها به این قبیل بازی ها هم گرایش دارد جای هیچ نگرانی برای والدین باقی نمی گذارد. چرا که این بازی در حقیقت زمینه ساز بخشی از روند طبیعی رشد کودک است.

 شما بازیگرید نه کارگردان!

 برخی از والدین به غلط تصور می کنند باید نحوه رشدی کودکان را به آن ها آموزش بدهند. آنها به دنبال همین باور اشتباه مدام به دنبال این هستند که با استفاده از بازی های فکری، لگو و… آن ها را متفاوت بار بیاورند. اما این تلاش اصلا قابل توصیه نیست. بازی بخشی از روند رشد بچه است و نقش والدین در این روند هم صرفا همراهی و هدایت آن هاست نه کارگردانی بازی. البته در بازی های آموزشی که در سنین بالا تر و در حدود ۶ سالگی شروع می شود و بعد از ورود بچه ها به مدرسه هم ادامه پیدا می کند، شرایط فرق می کند. در این قبیل بازی ها هدف اصلی این است که موضوعی مستقیما به بچه ها آموزش داده شود. بنابراین دخالت موثر و کارگردانی درست ماجرا مهم است. اما تا قبل از این سن و زمانی که بحث آموزش های غیرمستقیم در میان است، والدین حین بازی صرفا باید هم بازی بچه ها باشند.

 این شمایید که تقلید می شوید!

 بازی های تقلیدی و نمایشی در حقیقت فرصتی برای نمایش درونیات و برون ریزی رفتار بچه ها هستند و برخلاف باورهای ما قصد این نیست که از طریق بازی کردن با بچه ها چیزی را به صورت مستقیم به آن ها آموزش بدهیم. در حقیقت بازی های تقلیدی و نمایشی فرصتی هستند برای ما که نقاط ضعف رفتاری کودکان را بشناسیم و با بررسی علل پیدایش آن ها با استفاده از روش های غیرمستقیم برای رفع شان اقدام کنیم. مثلا اگر بچه ای در نقش مادر یا پدر به عروسک یا حتی کودک مقابلش پرخاش می کند، رفتار خشنی دارد یا اصرار دارد حرفش را به کرسی بنشاند پدر و مادر را وا می دارد تا نسبت به این رفتار او کنجکاو شوند و از طریق آموزش های غیرمستقیم مثل خواندن قصه، رعایت طرز برخورد با یکدیگر و حتی نوع صحبت کردن در مکالمات تلفنی، برخورد درست را به کودک آموزش بدهند. یادمان باشد کودک در حقیقت در این بازی ها دارد نقش ما به عنوان پدر و مادر را تقلید می کند.

باید احساس خطر کنید

به طور کلی گرایش کودکان به تقلید رفتار پدر و مادر ها اصلا غیر طبیعی نیست. اینکه پسر بچه ای دوست دارد لباسی درست مثل لباس پدرش داشته باشد، در بازی هایش سراغ کیف او می رود و در بازی با بچه های هم سن و سال همیشه نقش پدر را بازی می کند، یا دختر بچه ای که در میان بازی هایش تمایل دارد سراغ کیف آرایش مادر برود یا حتی با کفش های او راه برود کار خطایی انجام نمی دهد بلکه شناخت درست را از تشابه های جنسیتی اش به تصویر می کشد. در حقیقت زمانی این رفتار نگران کننده می شود که مثلا پسربچه ای به استفاده از لوازم آرایش مادر گرایش پیدا کند یا دختر بچه ای به ایفای نقش پدر و حتی لباس پوشیدن مثل او اصرار داشته باشد. در این شرایط است که باید نسبت به روند طبیعی همانندسازی در کودکان احساس خطر کرد.

 می خوام آمپول بزنم، فقط همین!

 یکی از بازی های تقلیدی که کودکان به خصوص کودکان ۳ تا ۶ ساله به آن گرایش عجیبی دارند دکتر بازی است. آن ها می خواهند در جریان این بازی یکدیگر را معاینه کنند و به هم آمپول بزنند بنابراین دور از انتظار نیست که در گیرودار این بازی اعضای بدن یکدیگر را هم ببینند و دقیقا همین بخش ماجراست که واکنش شدید پدر و مارد ها را برمی انگیزاند. اما والدین همیشه باید به یاد داشته باشند که این رفتار ها با قصد و غرض جنسی صورت نمی گیرد و اگر درست هدایت شود حتی قرار نیست به روابط جنسی منتهی شود. این بازی ها صرفا از یک کنجکاوی کودکانه سرچشمه می گیرند. بنابراین راه مناسب مقابله با آن ها دعوا و سرزنش شدید نیست. در عوض باید در فضایی خارج از بازی راجع به فضای خصوصی افراد با آن ها صحبت کنید، اینکه برخی از نواحی بدن جزو همین فضای خصوصی قرار می گیرند و باید از دید دیگران پوشیده بمانند. همچنین تذکر این موضوع که نباید لباس دوستش را برای آمپول زدن کنار بزند، همین طور که نباید اجازه این بازی را به او بدهد. در حقیقت شما با استفاده از این توضیحات و حتی تکرار آن ها در زمان های مناسب کودک تان را از انجام چنین کاری منع می کنید و محدوده بازی را برایش مشخص می کنید آن هم بدون اینکه کنجکاوی او را بیشتر از قبل تحریک کرده باشید. البته بهتر است با مشاهده گرایش بچه ها به این بازی دورادور مراقب رفتارهای آن ها باشید تا زمانی که لازم بود به طور غیرمستقیم و به بهانه هایی مثل دعوت آن ها به تماشای تلویزیون یا حتی خوراکی هایی که دوست دارند، حواس شان را پرت کنید.

بازی کردن بر رشد فیزیکی کودکان تاثیر دارد :

درباره فواید بازی و نقش آن در پرورش جسم و روح آنها ، پژوهش های زیادی انجام شده است و کارشناسان و پژوهشگران به این نتیجه روشن رسیده اند که بازی ، نیاز اولیه و ضروری کودکان است و هر چه امکان پرداختن آنها به بازیهای سالم و سازنده بیشتر باشد ،فکر و ذهن و جسم آنها بهتر پرورش می یابد و خصوصیت های اجتماعی آنها بهبود می یابد.

هیچ زمانی جز سالهای اولیه زندگی، بازی تأثیر خود را نشان نمی دهد. پس توجه به سالهای کودکی و تأثیر بازی، ضرورت بسیاری دارد. کودک هنگام بازی می تواند کشف کند چه کسی است و چه توانایی هایی دارد، دنیا چیست و چگونه خود را باید با محیط هماهنگ کند. بازی می تواند به کودک اعتماد به نفس دهد، بازی کردن بچه ها راهی است به سوی شکل گیــری شخصیتـی سالم و مفید. در نتیجه برای این که کودک در آینــده، زندگی خوب و بالنده ای داشته باشد، فرایند بازی بسیار ضروری است.

کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی های خود،بازی های مختلفی را تجربه می کنند. عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت داردعبارتند از:

1) تفاوت های فردی

2) میزان سلامتی

3) سطح رشد جسمی و حرکتی

4)بهره ی هوشی

5) جنسیت

6) خلاقیت

7) فرهنگ خانواده

8) موقعیت جغرافیایی

بالارفتن و حفظ تعادل

کودکان دوست دارند وقتی راه رفتن را یاد می‌گیرند از آن برای کارهای مشکل‌تر و موقعیت‌های مختلف استفاده کنند. راه رفتن روی دیوار کوتاه و جدول کنار خیابان وقتی که دست کودک را گرفته باشید برایش خیلی هیجان‌انگیز است، یا مثلا وقتی از جایی بالا می‌رود و احساس قدبلندی می‌کند بیشتر برایش جذاب است.کودکان علاقه زیادی به بالارفتن از جاهای مختلف دارند. این حالت را ممکن است از یک سالگی در کودکان مشاهده کنید. مثلا می‌بینیدکه کودک از دسته‌های قفسه‌های آشپزخانه استفاده می‌کند تا خودش را به بالای کابینت‌ها برساند. برای استفاده از بازی‌هایی که در مورد حفظ تعادل و بالارفتن است، والدین باید فضای امنی را برای کودک فراهم کنند تا کودک در ایمنی کامل تمریناتش را انجام دهد و خطری برایش نداشته باشد.

وسایل بازی که ترکیبی از پله و نردبان یا سرسره است برای تمرین این مهارت‌ها توسط کودک مکان‌های مناسبی هستند. حتی شما در خانه می‌توانید با روی هم گذاشتن چند بالش با کودک بازی کنید یا با قرار دادن یک سرسره کوچک با چند پله می‌توانید کودک را سرگرم کنید.اگر کودک‌تان خیلی مشتاق بالارفتن و حفظ تعادل است، چند جعبه مقوایی بزرگ را روی هم قرار دهید و چند پتوی نرم کف اتاق پهن کنید تا کودک بتواند بازی کند.

خط خطی کردن و نقاشی کردن

کودک نوپای شما از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی برای نقاشی کردن ونوشتن تلاش می‌کندکه اول به صورت خط خطی روی کاغذ است و در ۱۸ تا ۲۴ ماهگی ممکن است خطوط افقی بکشد یا حتی یک دایره و این شما را شگفت‌زده می‌کند.تشویق کودک در این سن موجب بروز توانایی‌های جدید در کودک می‌شود.وقتی کودک مدادرنگی به دست می‌گیرد، حرکت گرفتن و نگه داشتن توسط انگشتانش به کار برده می‌شود.نقاشی کردن باعث پیشرفت بینایی و تخیلات کودک می‌شود. نقاشی با انگشتان تمرینی برای مهارت‌های حرکتی کودک است.همچنین می‌توانید از علاقه کودک به طبیعت بهره ببرید و برگ‌های درختان و گلبرگ‌های گل را رنگ کنید.

روی هم سوار کردن، مرتب کردن و به نخ کشیدن

قرار دادن یک بلوک روی بلوک دیگر و متعادل کردن آن یا گذراندن یک تکه نخ از وسط حلقه‌های رنگی و البته در نهایت به هم ریختن همه چیزهایی که درست شده است، یکی از سرگرمی‌های اصلی کودکان است. این کارها برای استفاده از انگشت‌هایی که روز به روز هنرمندتر و ماهرتر می‌شوند و نیز تمرین منظم کردن و ساختن چیزهای مختلف، بسیار سودمند خواهد بود.بلوک‌هایی در اندازه‌ها، شکل‌ها و رنگ‌های مختلف در اختیار او قرار دهید. وسایل متنوع دیگری نیز برای ساختن و بازی کردن در اختیار او بگذارید. هرچند کودک شما هنوز هم نمی‌تواند اسباب‌بازی‌هایی را که به شکل حروف الفبا یا اعداد باشند، به ترتیب حرف یا عدد مرتب کند، اما از مرتب کردن (مثلا) مهره‌های کوچک برحسب رنگ یا اندازه آن‌ها، لذت خواهد برد.

لباس پوشیدن و لباس درآوردن

کودک علاقه خاصی به لباس پوشیدن و درآوردن دارد.حتما برای‌تان پیش آمده که بهترین لباس کودک را برای رفتن به مهمانی تنش می‌کنید و بعد از چند دقیقه می‌بینید که کودک لباسش را درآورده است.لباس پوشیدن و درآوردن می‌‌تواند تمرینی برای افزایش هماهنگی دست و انگشت کودک باشد.وقتی کودک خودش می‌خواهد لباس‌هایش را بپوشد توجه کنید که شلوارهایی که کمربند یا زیپ ندارد و کمرشان کشی است وکفش‌های چسبی و پیراهن ساده برای اوانتخاب کنید تا به راحتی کودک بتواند خودش لباسش را بپوشد.هر چند وقت یکبار هم یک نمونه از لباس‌هایی که پوشیدنش سخت‌تر است در اختیارش بگذارید تامهارتش بالاتر برود.

دویدن و پریدن

کودکان از دویدن و پریدن خوش‌شان می‌آید، اما جدا کردن هر دو پا از زمین به طور همزمان سخت‌تر از آن چیزی است که ما به یاد می‌آوریم و البته برای کودکی که می خواهد این کار را انجام دهدوموفق نمی‌شود ناامید کننده است. شما می‌توانید دو دست او را بگیرید و بگذارید روی تختخواب فنری یا یک ترامپولین کوچک (که مخصوص حرکات ژیمناستیک است) بالا و پایین بپرد. به این ترتیب او می‌تواند انجام این حرکت را تمرین کند. همچنین می‌توانید چند بالش در کف اتاق قرار دهید و از او بخواهید که از روی یک صندلی کوتاه یا مبل، به روی بالش‌ها بپرد. اگر کودک شما از جمله کودکان ساکت و آرام است، می‌توانید دویدن و پریدن را با یک کار دیگری که او دوست دارد ترکیب کنید تا او را به انجام این حرکات تشویق کرده باشید. مثلا در حین بازی می‌توانید با هم شعر بخوانید.

شکل دادن و به هم ریختن

کودکان دوست دارند هر چیزی در اطراف خود را بو کنند و مزه‌ها را بچشند و اجسام را لمس کنند.اگر بتوانید تعداد زیادی از اشیا را در اختیارش قرار دهید که آنها را لمس کند مدت طولانی او را سرگرم کرده‌اید و فرصتی برای افزایش قدرت و همچنین ظرافت دست‌ها و انگشتانش به دست می‌آورد.استفاده از خمیر بازی برای تمرین دست‌ها و انگشتانش خیلی خوب است. غلتاندن،شکل دادن، مشت زدن و ورم دادن خمیر به شکل دلخواه موجب استفاده از دست‌ها و انگشتان کودک می‌شود. اگر به نظر می‌رسد کودک شما تمایلی به این کارها ندارد، می‌توانید از گزینه‌های دیگر استفاده کنید. در واقع او ممکن است از بوی یک چیز یا شکل و بافت یک چیز دیگر خوشش نیاید. در ضمن هر چقدر خمیر مورد استفاده کودک نرم‌تر باشد، کار کردن با آن برای دست‌های کوچک او ساده‌تر خواهد بود. البته مسلما خمیر کیک واقعی، می‌تواند بهترین گزینه باشد. هنگامی که می‌خواهید کیک یا کلوچه بپزید، مقداری از خمیر را به او بدهید تا به سلیقه خودش شکل بدهدو سپس آن را هم به همراه کیک اصلی بپزید.

غلتاندن و پدال‌زدن

وقتی کودک بفهمد پاهایش کلید حرکت کردن هستند، از این طرف وآن طرف رفتن لذت خواهد برد.شما می‌توانید چرخی برای او بخرید که به صورت یک اسباب‌بازی ساده باشد که یک صندلی کوچک دارد و ارتفاع آن از سطح زمین هم کم باشد، تا کودک بتواند پاهایش را به زمین بفشارد و چرخ را به جلو هل بدهد. کودک شما ممکن است در ابتدا از هر دو پایش به طور همزمان استفاده کند، اما به تدریج یاد می‌گیرد که چگونه چرخ خود را به درستی جلو براند. ابتدا پای راستش را روی زمین بگذارد و چرخ را به جلو براند و سپس با پای چپش همین کار را تکرار کند. پس از این‌که کودک شما توانست این کار را به خوبی یاد بگیرد (معمولا پس از ۲ سالگی)، برای پدال زدن آماده شده است. در این مرحله، یک سه چرخه ساده می‌تواند به او کمک کند تا هم ماهیچه‌های پاهایش را تقویت کند و هم بین اعضای مختلف بدنش، هماهنگی بیشتری ایجاد کند و مسلما از سرعت بیشتر حرکتش نیز لذت خواهد برد. برای او یک کلاه ایمنی کوچک و مناسب تهیه کنید تا در هنگام تمرین به او آسیبی نرسد.

پر و خالی کردن

خالی کردن یک ظرف یا سبد در مقایسه با پرکردن آن به دقت و مهارت کمتری نیاز دارد وکودک این را خیلی خوب می‌داند.این کار موجب تسلط کودک شما بر مهارت‌هایش می‌شود.وقتی کودک یکبار یاد بگیرد که ظرف را به طور کامل خالی کند این کار را بارها تکرار می‌کند.این کار برای کودک یک تمرین ذهنی بسیار مهم است.کودک یاد می‌گیرد که که یک شی می‌تواند چند شی دیگر را در خود جای دهد. شما می‌توانید با آماده کردن برخی مکان‌ها برای بازی کودک و ارائه فعالیت‌های ساده و مناسب به او، برای این مرحله آماده شوید. بیرون ریختن بلوک‌های خانه‌سازی از داخل یک جعبه بزرگ، اسباب بازی‌ها از داخل قفسه یا حتی به هم ریختن قطعات یک پازل، می‌توانند کودک شما را سرگرم کند.

پرتاب کردن و گرفتن

توپ در اندازه‌های مختلف (برای پرتاب کردن، گرفتن و غلتاندن) موجب افزایش هماهنگی بین دست و چشم او می‌شود و هم چابکی و مهارت‌های حرکتی او را افزایش می‌دهد. کودک شما مدت‌ها پیش (بین ۳ تا ۷ ماهگی) یاد گرفته است که اشیا مختلف را با دست بردارد، اما هماهنگی کامل دست که توپ را بغلتاند یا به سمت چیزی (یا کسی) پرتاب کند، معمولا بین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی اتفاق می‌افتد. او ابتدا غلتاندن توپ را یاد می‌گیرد، سپس پرت کردن آرام یک توپ از روی زمین را یادمی‌گیرد، بعد ابتدا برداشتن توپ و پرتاب آن به سمت پایین و نهایتا پرتاب توپ به سمت بالا را یاد خواهد گرفت. کودکان معمولا چپ دست یا راست دست بودن خود را در سال دوم زندگی نشان می‌دهند، پس می‌توانید به دنبال علائم این مطلب باشید. اما ممکن است انتخاب کودک در طول مراحل بعدی رشد، تغییر کند. پس اگر کودک شما هنوز هیچ‌کدام از دست‌هایش را بر دیگری ترجیح نمی‌دهد، لازم نیست نگران شوید.

آب‌بازی و شنا کردن

بازی‌های آبی موجب افزایش هماهنگی بین اعضای کودک می‌شود.بهتر است کودک را مرحله به مرحله با آب آشنا کنید. بعضی از بچه‌ها دوست دارند سرشان را زیر آب ببرند، اما این کار برای برخی دیگر دشوار به نظر می‌رسد و مدتی زمان می‌برد. بعضی‌ها از آب بازی خوش‌شان می‌آید، اما بعضی دیگر دوست دارند که به آرامی با دست یا پا، با آب بازی کنند.کودکان احساس شناور بودن در آب را دوست دارند. بعضی از بچه‌ها ممکن است دوست نداشته باشند کاملا خیس شوند. سعی کنید بفهمید او از چه چیزی خوشش می‌‌آید یا با چه کاری راحت‌تر است و از همان جا شروع کنید.حفظ امنیت کودک نکته مهمی است. شما باید تا زمانی که کودک‌تان بتواند به تنهایی شنا کند با او درآب بمانید. در صورت تمایل کودک می‌توانید از جلیقه نجات یا بازوبند بادی استفاده کنید که می‌توانند به ایمنی او کمک کنند. اما این وسایل نمی‌توانند جایگزینی برای حضور شما باشند. اگر کودکی را که شنا بلد نیست به داخل آب برده‌اید، همواره او را محکم نگه دارید.